تحلیلی بر نقش عبدالرحمان پاشابابان در روابط ایران و عثمانی در دوره فتحعلی‌شاه (1228-1212ق /1814-1798م)

پس از روابط پر فراز و نشیب ایران با عثمانی در عصر حکومت­های صفوی و افشار، این ارتباط در دوره قاجاریه هم تداوم­ داشت و در این میان، عوامل تأثیرگذار در روابط دو کشور، از ابتدای تشکیل دولت صفوی تا انقراض قاجار، کم و بیش شبیه به یکدیگر بودند:1) اهمیت عتبات عالیات2)زوار و 3) کردها که در پاره­ای از متون با عنوان عشایر سرحدی از آنان نام برده ­شده­ است، از مهم­ترین این عوامل هستند. در منطقه کردنشین عراق امروزی، امارت بابان قرار داشت و در ابتدای دوره قاجاریه، عبدالرحمان پاشا امیر آن بود. وی در طول نزدیک به سه دهه، به عنوان امیری عثمانی اما با رویکرد ایرانی خواهی و ایران­گرایی، بر یکی از مهم­ترین نقاط بین دو کشور، حکم می­راند. در طول حکمرانی بارها به ایران پناهنده ­شد و از طرف ایران و با حمایت فتحعلی­شاه دوباره به امارت نشست. مکاتبات صورت گرفته بین رجال طراز اول ایرانی و عثمانی به حمایت از او، لشکرکشی­ها و جنگ­های درگرفته به نفع یا بر ضدش و نیز احترام شایسته­ای که در ایران از وی به عمل می­آمده­است، همگی مؤیّد اهمیت جایگاه و اعتبار او در ایران بوده­است. علاقه­مندی عبدالرحمان پاشا به ایران از یک سو و حمایت این کشور از وی از سوی دیگر از آن جهت حائز اهمّیت است که وی بر بخشی از قلمروی عثمانی حکم­می­راند و بابان به عنوان منطقه­ای سرحدی، فقط در مدتی کوتاه به ایران مالیات می­پرداخت بنابراین ایرانی­خواهی او از نظرعثمانی­ها عملی ناصواب و غیرقابل بخشش بود. به همین جهت در روابط بین دو کشور، اطاعت یا عدم اطاعت پاشای بابان، مسأله­ای مهم تلقی می­شد.